Review van Pan Am

Business or pleasure? Elke doorgewinterde wereldreiziger herkent deze vraag die je op het vliegveld gesteld wordt. In Pan Am hoef je niet te kiezen, maar combineer je deze twee. Dit spel bezorgd je eindeloos speelplezier door slim zaken te doen. Fly safe and enjoy your stay…eh play.

Doel van het spel

De twist van Pan Am: je ‘bent’ niet Pan Am. Je hebt een eigen luchtvaartmaatschappij en probeert een eigen imperium op te bouwen. Je plaatst vliegvelden, koopt mooie toestellen en claimt vliegroutes over de hele wereld. Maar dan komt Pan Am om de hoek kijken. Deze maatschappij begon in 1927 klein als luchtpost bezorger. Maar onder leiding van oprichter Juan Trippe breidde het al snel uit en ontpopte het zich als een ware luchtvaartpionier. Zo waren ze bijvoorbeeld de eerste die Noord- en Zuid-Amerika via de lucht met elkaar verbonden, de eerste die commerciële vluchten over de Atlantische en de Pacifische oceaan aanboden en de eerste die hun reserveringssysteem digitaliseerden. Dat ga je in dit spel ook merken. Lichtelijk agressief koopt Pan Am namelijk jouw routes over. Je ziet hoe zij hun imperium opbouwen en uitbreiden. Uiteindelijk win je het spel door zoveel mogelijk van je routes aan Pan Am te verkopen en met de opbrengsten aandelen in Pan Am te kopen. Degene met de meeste aandelen in Pan Am wint het spel.

Verloop van het spel

Het spel begint uiteraard met het klaarleggen van alle spelonderdelen. Afhankelijk van het aantal spelers in het spel ontvangt elke speler 3, 4 of 5 pionnetjes. Daarnaast krijgt elke speler een eigen spelersbordje, 2 bestemmingskaarten, 3 vliegtuigjes (2 keer een Trimotor en 1 Clipper), 5 vliegvelden, 12 dollar en 1 voordeelkaart. De speler die het meest recent met een vliegtuig heeft gevlogen, mag het spel beginnen. Welkom aan boord!

Het spel bestaat uit 7 rondes die elk uit 4 fases bestaan.

1: Gebeurtenisfase.

In deze fase wordt er 1 gebeurteniskaart opengedraaid en op het bord gelegd. Deze kaart geeft de meest recente aandelenprijs aan. Verzet de aandelenmarker op het speelbord naar de prijs die de kaart aangeeft. Daarbij gaat er een gebeurtenis plaatsvinden. De kaart omschrijft duidelijk wat dit inhoudt. Het kan bijvoorbeeld aangeven dat Pan Am een extra route claimt of dat iedere speler een extra aandeel krijgt enz. Als laatste geeft de kaart ook aan hoe vaak de dobbelsteen op het einde van de ronde gegooid moet worden, maar hierover later meer. We gaan nu naar de volgende fase.

2: Ontwikkelfase.

Om de beurt gaan de spelers nu hun pionnen (werkers) op het bord plaatsen. Er zijn 5 zones (A t/m E) op het bord waar een werker kan gaan staan. Elke zone heeft zijn eigen functie, namelijk:

Zone A: Koop een vliegveld

Zone B: Koop een bestemmingskaart

Zone C: Koop een vliegtuig

Zone D: Claim een route

Zone E: Pak een voordeelkaart

Uiteindelijk heb je alles meerdere malen nodig. Het doel van het spel is om vliegroutes te claimen en hier jouw vliegtuigen op te laten vliegen. Hiervoor heb je vliegtuigen nodig, maar ook vliegvelden en bestemmingskaarten. Maar aan kaarten, vliegtuigen en vliegvelden heb je niks als je geen route claimt. Je moet dus echt goed afwisselen tussen de beschikbare opties en jouw pion zo strategisch mogelijk plaatsen. Ook de voordeelkaart bij zone E moet je niet vergeten, die levert echt goede voordelen op die het verschil kunnen maken tussen het spel winnen en verliezen.

Het lastige is dat je niet genoeg pionnen hebt om alle plekken te kunnen bezetten. Je moet dus goede keuzes maken en incalculeren wat je deze rond laat liggen om dan de volgende ronde wel te kunnen doen. Daarbij maken ook je medespelers het je lastig. Het leuke van Pan Am is namelijk dat je niet zomaar een aankoop mag doen. Aan zone A, B en C zit een biedingssysteem verbonden. Als meerdere spelers dus bv. een vliegveld willen kopen, dan zal degene met het hoogste bod ermee vandoor gaan. De rest heeft pech en moet zijn pion op een andere lege plek neerzetten. Dit is natuurlijk best wel irritant, maar maakt het spel ook erg leuk!

Nu iedereen zijn pion heeft geplaatst, gaan we naar de volgende fase.

3: Uitvoeringsfase.

In volgorde van alfabet (dus eerst zone A, dan zone B enz.) worden nu de pionnen van het bord teruggenomen en hun bijbehorende acties uitgevoerd. Natuurlijk worden ook de kosten van de aankopen betaald. Heb je teveel geboden en kan je dit eigenlijk niet betalen? Oei, nu moet je aandelen gaan verkopen. Je ontvangt de huidige aandelenprijs minus 2 dollar.

In deze fase gaat ook je inkomen omhoog. Op je persoonlijke spelersbordje bevindt zich een ‘inkomenstracker’. Voor elk aangekocht vliegveld gaat je inkomen met 1 omhoog. Ook voor elke geclaimde vliegroute gaat je inkomen omhoog, afhankelijk van de lengte van je route.

We vervolgen onze vlucht naar fase 4.

4: Pan Am fase.

Hier komt de eerder genoemde dobbelsteen in beeld. Op de gebeurteniskaart stond aangegeven hoe vaak de dobbelsteen gegooid moet worden. Dat gaan we nu doen. Op de dobbelsteen is aangegeven via welke route Pan Am zijn imperium gaat uitbreiden en welke routes hij daarmee overneemt. Pan Am begint in Miami en neemt langzaam maar zeker de wereld over. Is de route nog door geen enkele speler geclaimd, dan gebeurt er vrij weinig. Het Pan Am fiche komt op deze route te liggen en kan daarna nooit meer door een andere speler gebruikt worden. Breidt Pan Am zich uit via een route die al eerder door een speler is geclaimd? Dan is deze speler verplicht zijn route aan Pan Am te verkopen. Zijn inkomen gaat met 1 achteruit op zijn spelersbordje, maar hij ontvangt van Pan Am wel een bedrag ter compensatie. Dit is een goede manier om geld te verdienen.

Nadat Pan Am heeft uitgebreid, ontvangen alle spelers zoveel inkomen als hun ‘inkomenstracker’ op hun bordje aangeeft. Daarna mogen ze, als ze dit willen en genoeg geld hebben, aandelen in Pan Am kopen. Hierna volgen nog 6 rondes. Wie aan het einde van ronde 7 de meeste aandelen in Pan Am heeft, wint het spel!

Conclusie

Pan Am is een spel van Funko Games en Prospero Hall. Het is ontworpen voor 2-4 spelers vanaf 12 jaar. Moeilijkheidsgraad: gemiddeld. Wij deden er iets meer dan een uurtje over.

Wij zijn fan! We moesten even inkomen en goed uitzoeken hoe dit spel werkt, wat door de Engelse spelregels iets langer duurde dan anders. Maar dat beetje moeite was Pan Am zeker waard. En eigenlijk zijn de spelregels heel simpel en logisch. Wat het ook weer makkelijk maakt om aan anderen uit te leggen.

Pan Am is een prachtig spel om op tafel te leggen. Het speelbord is enorm, dus je hebt wel wat ruimte nodig, maar ziet er heel professioneel uit. Het hele spel heeft een beetje een jaren ‘50 vibe over zich. Dit is weer eens wat anders dan anders en spreekt ons erg aan.

Wij houden van ‘worker placement’ spellen, dus ook dit spel viel meteen in de smaak. Daarbij is Pan Am ook een ‘route-building’ spel, net zoals bijvoorbeeld het populaire ‘Ticket to ride’. Wat ons betreft is dit een top combinatie van twee fijne spelelementen!

Wat het extra leuk maakt, is het elkaar overbieden op de verschillende aankoopacties. Natuurlijk is het irritant als je overboden wordt en daardoor de actie die je echt nodig had niet kunt doen. Maar dit element zorgt voor een leuke interactie tussen de spelers en maakt het extra uitdagend!

Conclusie? Pan Am gaat nog vaak bij ons op tafel komen!